شناخت المان‌های موجود در آنالیز قیر و تفاوت آن‌ها در گریدهای مختلف
قیر یکی از مهم‌ترین مصالح مصرفی در صنایع راه‌سازی، عایق‌کاری و تولیدات صنعتی است که بسته به نوع پروژه و شرایط اقلیمی، گریدهای مختلفی از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنالیز قیر به مجموعه‌ای از آزمایش‌ها اطلاق می‌شود که خواص فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی آن را ارزیابی می‌کنند. درک صحیح از شناخت المان‌های آنالیز قیر، برای انتخاب نوع مناسب قیر و مقایسه بین گریدهای مختلف ضروری است.
________________________________________
جدول استاندارد مشخصات فنی قیر 60/70
| پارامتر | واحد | مقدار استاندارد | روش آزمون |
| درجه نفوذ (Penetration) | 0.1 mm | 60 – 70 | ASTM D5 |
| نقطه نرمی (Softening Point) | °C | 46 – 54 | ASTM D36 |
| ویسکوزیته در 135 درجه | cSt | حداقل 300 | ASTM D2170 |
| ویسکوزیته در 60 درجه | poise | حدود 1000 | ASTM D2171 |
| از دست دادن حرارتی و هوایی (TFOT) | ٪ وزن | کمتر از 0.5 | ASTM D1754 |
| نفوذ بعد از TFOT | ٪ از اولیه | حداقل 50٪ | ASTM D5 |
| نقطه اشتعال (Flash Point) | °C | حداقل 232 | ASTM D92 |
| قابلیت حل در تری‌کلرواتیلن | ٪ وزن | حداقل 99 | ASTM D2042 |
| چگالی در 25 درجه | g/cm³ | 1.01 – 1.06 | ASTM D70 |
________________________________________
1. درجه نفوذ (Penetration Grade)
تعریف: نشان‌دهنده میزان سختی قیر است و به صورت عمق نفوذ یک سوزن استاندارد در دمای 25 درجه سانتی‌گراد، تحت وزن مشخص در مدت 5 ثانیه، اندازه‌گیری می‌شود.
مقایسه در گریدهای مختلف:
قیر 60/70: درجه نفوذ بین 60 تا 70 (نرم‌تر)
قیر 40/50: درجه نفوذ پایین‌تر (سخت‌تر)
قیر 80/100: درجه نفوذ بالاتر (نرم‌تر)
هرچه عدد درجه نفوذ بالاتر باشد، قیر نرم‌تر است و برای مناطق سردسیر مناسب‌تر است.
________________________________________
2. نقطه نرمی (Softening Point)
تعریف: دمایی که در آن قیر شروع به نرم شدن می‌کند و تحت روش حلقه و گلوله (Ring & Ball) اندازه‌گیری می‌شود.
تفاوت‌ها:
قیرهای سخت‌تر (مانند 40/50) نقطه نرمی بالاتری دارند.
قیرهای نرم‌تر (مانند 80/100) زودتر در دماهای پایین‌تر نرم می‌شوند.
نقطه نرمی معیار مهمی برای مقاومت قیر در برابر دمای بالا است.
________________________________________
3. ویسکوزیته (Viscosity)
تعریف: مقاومت قیر در برابر جریان در دماهای مختلف.
اهمیت:
ویسکوزیته در 60 درجه برای درک رفتار قیر در شرایط استفاده نهایی مهم است (حدود 1000 poise).
ویسکوزیته در 135 درجه برای فرآیند پخش آسفالت و پمپ‌پذیری کاربرد دارد (حداقل 300 cSt).
قیرهای با ویسکوزیته بالاتر در دمای بالا پایدارتر هستند.
________________________________________
4. از دست دادن حرارتی و هوایی (Loss on Heating / TFOT)
تعریف: میزان کاهش وزن قیر پس از حرارت‌دیدن در شرایط استاندارد. نشان‌دهنده میزان تبخیر اجزای فرار است.
مقایسه:
حداکثر کاهش وزن باید کمتر از 0.5٪ باشد.
نفوذ بعد از TFOT باید حداقل 50٪ نفوذ اولیه باقی بماند.
قیرهایی با کیفیت بالا افت وزن کمی دارند و پس از حرارت، خواص اولیه خود را حفظ می‌کنند.
________________________________________
5. نقطه اشتعال (Flash Point)
تعریف: حداقل دمایی که بخارات قیر در آن قابلیت اشتعال پیدا می‌کنند.
تفاوت در گریدها: نقطه اشتعال معمولاً بالای 232 درجه سانتی‌گراد است تا ایمنی در حمل‌ونقل و کار حفظ شود.
________________________________________
6. حلال‌پذیری (Solubility in Trichloroethylene)
تعریف: درصد ماده قابل‌حل قیر در حلال تری‌کلرواتیلن.
نکته: اگر مقدار آن کمتر از 99٪ باشد، نشان‌دهنده ناخالصی یا وجود مواد معدنی است.
________________________________________
7. تست لکه‌ای (Spot Test / Solubility in Toluene)
تعریف: آزمایشی کیفی برای تشخیص وجود قیر اکسید نشده یا ناخالصی‌های پلیمری، روغنی و مواد تقلبی در قیر. در این تست، مقدار کمی از قیر در حلال تولوئن حل می‌شود و بر روی کاغذ صافی چکانده می‌شود.
نتیجه‌ها:
لکه یکنواخت قهوه‌ای تیره: نشانه قیر خالص و بدون ناخالصی است.
لکه با هاله‌های روشن یا چند رنگ: نشان‌دهنده وجود ناخالصی یا قیر ترکیبی (مانند روغن سوخته) است.
اهمیت: Spot Test یکی از مهم‌ترین روش‌های شناسایی قیر تقلبی و غیراستاندارد در بازار صادرات است. در بسیاری از قراردادهای صادراتی، تست لکه‌ای به‌عنوان شرط پذیرش بار قید می‌شود.
تفاوت در گریدها:
در قیرهای نفوذی استاندارد مثل 60/70 یا 40/50، نتیجه Spot Test باید منفی باشد (یعنی لکه یکنواخت بدون هاله).
در قیرهای صنعتی یا تولیدات نامرغوب، احتمال مشاهده لکه‌های غیرطبیعی وجود دارد که نشان‌دهنده اختلاط با روغن‌های صنعتی، پودر لاستیک، یا پارافین است.
________________________________________
8. چگالی (Density at 25°C)
تعریف: چگالی قیر در دمای 25 درجه سانتی‌گراد معمولاً بین 1.01 تا 1.06 گرم بر سانتی‌متر مکعب است.
کاربرد: این پارامتر در محاسبه حجم، حمل‌ونقل و طراحی فرمول اختلاط بسیار اهمیت دارد.
________________________________________
نتیجه‌گیری
در کنار پارامترهایی مثل درجه نفوذ، نقطه نرمی، ویسکوزیته، TFOT و Spot Test، مشخصاتی مثل چگالی و حلال‌پذیری نیز نقش کلیدی در تشخیص اصالت و خلوص قیر دارند، به‌ویژه در صادرات. شناخت دقیق این المان‌ها به مهندسان، پیمانکاران و صادرکنندگان کمک می‌کند تا گرید مناسب برای شرایط خاص پروژه خود را انتخاب کنند. انتخاب صحیح گرید قیر نه‌تنها بر کیفیت ساخت‌وساز، بلکه بر دوام، عملکرد و هزینه‌های پروژه نیز تأثیر مستقیم دارد. برای سفارش قیر می توانید از پیج ما در سایت ویتفا دیدن بفرمایید.