راهنمای کامل صادرات قیر به صورت FOB و CFR

مسئولیت‌ها، هزینه‌ها، اسناد لازم، بسته‌بندی و نکات عملیاتی برای صادرکنندگان و خریداران بین‌المللی
این راهنما برای صادرکنندگان، تریدرها و خریداران بین‌المللی قیر (بخصوص گرید ۶۰/۷۰) نوشته شده است و به‌صورت عملیاتی تفاوت‌های FOB و CFR را توضیح می‌دهد، مسئولیت‌ها و هزینه‌ها را مشخص می‌کند و چک‌لیست آماده‌سازی محموله را ارائه می‌دهد.

فهرست مطالب

  • تعریف کلی FOB و CFR
  • تفکیک مسئولیت‌ها — چه کسی چه کاری می‌کند
  • هزینه‌ها و نحوه محاسبه قیمت فروش
  • مدارک و اسناد ضروری برای صادرات قیر
  • بسته‌بندی، بارگیری و نکات فنی
  • خطرات، بیمه و کنترل کیفیت
  • چک‌لیست آماده‌سازی یک محموله صادراتی
  • پرسش‌های متداول و جمع‌بندی

۱ — تعریف کلی: FOB و CFR چیست؟

FOB (Free On Board) و CFR (Cost and Freight) دو ترم از مجموعه Incoterms هستند که نقش کلیدی در تجارت بین‌الملل دارند. در عمل، این دو ترم نحوه تقسیم هزینه، ریسک و مسئولیت بین فروشنده (صادرکننده) و خریدار (واردکننده) را تعیین می‌کنند.

FOB — خلاصه سریع

تحت قرارداد FOB، فروشنده مسئول تولید، بسته‌بندی، حمل داخلی تا کشتی، تخلیه در اسکله بارگیری و ارائه اسناد لازم برای سوار شدن کالا به کشتی است. ریسک از هنگامی که کالا از خط کشتی (ship’s rail) عبور می‌کند به خریدار منتقل می‌شود. هزینه حمل بین‌المللی و بیمه پس از بارگیری معمولاً به عهده خریدار است (مگر اینکه توافق دیگری باشد).

CFR — خلاصه سریع

در CFR فروشنده علاوه بر کارهای FOB، هزینه حمل بین‌المللی تا بندر مقصد را نیز تقبل می‌کند، اما ریسک (خسارت یا از بین رفتن کالا) دقیقاً مثل FOB از لحظه عبور کالا از کشتی به خریدار منتقل می‌شود. یعنی فروشنده کرایه حمل را می‌پردازد ولی بیمه بر عهده خریدار است مگر توافق دیگری صورت گیرد.

نکته: بیمه در CFR بر عهده خریدار است مگر اینکه فروشنده و خریدار به‌صورت صریح قرارداد کنند که فروشنده بیمه (CIF) نیز ارائه دهد.

۲ — تقسیم وظایف و مسئولیت‌ها (مقایسه عملی)

عملیات FOB — فروشنده CFR — فروشنده
تأمین کالا بله بله
بسته‌بندی و برچسب بله بله
حمل تا بندر مبدا و بارگذاری روی کشتی بله بله
پرداخت کرایه حمل تا بندر مقصد خیر (خریدار) بله (فروشنده)
بیمه بین‌المللی خریدار خریدار (معمولاً)

۳ — نحوه تعیین قیمت و محاسبه هزینه‌ها

برای تنظیم قیمت فروش قیر در قرارداد بین‌المللی، باید مؤلفه‌های زیر را درنظر بگیریم:

  • قیمت پایه محصول (قیمت کارخانه یا قیمت درب کارخانه)
  • هزینه بسته‌بندی (بشکه، جامبو، فله — هرکدام هزینه و تاثیر متفاوتی دارند)
  • هزینه حمل داخلی و بارگیری تا بندر مبدا
  • هزینه‌های مرتبط با صادرات (ترخیص گمرکی، عوارض، بازرسی، گواهی‌ها)
  • کرایه حمل بین‌المللی (برای CFR فروشنده آن را پرداخت می‌کند)
  • حاشیه سود و ریسک احتمالی (نوسان قیمت نفت و قیر)

نمونه نحوه نوشتن قیمت در پروفرما

واحد: تن متریک (MT) — گرید: 60/70
قیمت پایه (Ex-Works): $380 / MT
بسته‌بندی: Drums — $12 / MT
حمل تا بندر و بارگیری: $8 / MT
کرایه حمل دریایی تا بندر مقصد: $40 / MT (فقط در قرارداد CFR)
قیمت FOB: $400 / MT (قیمت پایه + بسته‌بندی + حمل داخلی)
قیمت CFR: $440 / MT (FOB + کرایه حمل)

۴ — مدارک و اسناد ضروری برای صادرات قیر

لیست اسناد معمول و مورد نیاز:

  1. فاکتور تجاری (Commercial Invoice)
  2. لیست بسته‌بندی (Packing List)
  3. بارنامه دریایی (Bill of Lading) — یا Sea Waybill
  4. گواهی آنالیز و کیفیت (Certificate of Analysis)
  5. گواهی مبدا (Certificate of Origin) — در صورت نیاز مشتری یا تعرفه
  6. گواهی بهداشت/ایمنی یا گواهی استاندارد (در صورت درخواست)
  7. قبض انبار یا سند تخلیه (Warehouse Receipt) — در صورت فروش از انبار
  8. اسناد بیمه (اگر فروشنده یا خریدار بیمه را پرداخت کرده باشد)
توجه: پیش از ارسال پروفرما به خریدار، از او بپرسید که به چه نوع بارنامه‌ای نیاز دارد (مثلاً «Negotiable B/L» یا «Non-negotiable Sea Waybill») چون این موضوع ممکن است روش پرداخت و انتقال مالکیت را تحت تأثیر قرار دهد.

۵ — بسته‌بندی، بارگیری و نکات فنی برای قیر 60/70

انتخاب بسته‌بندی مناسب برای صادرات قیر تاثیر مستقیم روی هزینه حمل، ریسک نشت و پذیرش در بندر مقصد دارد. انواع معمول بسته‌بندی:

  • فله (Bulk): اقتصادی‌ترین روش برای حجم‌های بزرگ اما نیاز به تجهیزات تخلیه در مقصد دارد.
  • جامبو بگ (Jumbo): مناسب برای بارهای متوسط؛ نگهداری و محافظت مناسب لازم است.
  • بشکه/دِرَم (Drum): برای مقادیر کمتر و بازارهایی که دریافت بسته‌بندی مشخص را می‌طلبند مناسب است.

نکات مهم بسته‌بندی قیر

  • استفاده از درام یا جامبو با پوشش داخلی مناسب برای جلوگیری از نشت و آلودگی.
  • ثبت وزن واقعی و حجم هر بسته روی پکینگ‌لیست.
  • ثابت‌سازی مناسب در کانتینر/کشتی برای جلوگیری از حرکت و آسیب در هنگام موج‌خواری.
  • چک کردن نیازمندی‌های بندر مقصد به‌خصوص کالاهایی که بسته‌بندی خاص می‌خواهند.

۶ — بیمه، ریسک‌ها و نکات حقوقی

همان‌طور که گفته شد، در قراردادهای CFR فروشنده کرایه حمل را می‌پردازد ولی بیمه غالباً بر عهده خریدار است. به‌هرحال توصیه می‌شود قبل از ارسال محموله، طرفین درباره محدوده پوشش بیمه، ارزش اعلام شده برای بیمه (Declared value) و نوع پوشش (All risks یا Named Perils) توافق کنند.

ریسک‌های رایج در صادرات قیر

  • نشت یا آلودگی کالا در طول حمل
  • تاخیر در بارگیری یا ترخیص در بندر مبدا/مقصد
  • تغییرات قیمت نفت و مواد اولیه که روی قراردادهای بلندمدت تاثیر می‌گذارد
  • تحریم‌ها یا محدودیت‌های بانکی و انتقال پول
پیشنهاد عملی: در قراردادها بندی برای «نوسان قیمت» (Price Variation Clause) قرار بده تا در بازه‌های طولانی‌مدت، ریسک قیمت به‌صورت منطقی بین طرفین تقسیم شود.

۷ — چک‌لیست آماده‌سازی محموله (قبل از بارگیری)

  1. تأیید سفارش و دریافت پیش‌پرداخت طبق قرارداد
  2. صدور پروفرما و تأیید از طرف خریدار
  3. آماده‌سازی و صدور گواهی آنالیز
  4. بسته‌بندی و لیبل‌گذاری مطابق استانداردهای مقصد
  5. ترخیص گمرکی و دریافت اسناد ترخیص
  6. رزرو کشتی و دریافت ETA/ETD
  7. صدور بارنامه دریایی (B/L) و ارسال نسخه‌ها به خریدار
  8. اطمینان از وجود بیمه در صورت توافق

۸ — سوالات متداول (FAQ)

آیا فروشنده باید بیمه را در قرارداد CFR تامین کند؟

خیر؛ در CFR فروشنده هزینه حمل تا بندر مقصد را پرداخت می‌کند اما بیمه معمولاً بر عهده خریدار است. اگر فروشنده موظف به بیمه شد، باید اصطلاح CIF (Cost, Insurance & Freight) استفاده شود.

چه نوع بارنامه‌ای برای صادرات قیر مناسب است؟

بسته به روش پرداخت (L/C یا T/T) و نیاز خریدار، می‌توان از Negotiable B/L یا Non-negotiable Sea Waybill استفاده کرد. برای اعتبارات اسنادی معمولاً B/L قابل معامله خواسته می‌شود.

چگونه از نشت قیر در حمل جلوگیری کنم؟

استفاده از درام‌های استاندارد، پوشش داخلی مناسب، تست آب‌بندی قبل از بارگیری و فیکسینگ درست محموله در کشتی از مهم‌ترین اقدامات هستند.

۹ — منابع و گام بعدی

برای معرفی محصولت به خریداران خارجی و مدیریت لیست محصولات، می‌تونی از این پلتفرم‌ها استفاده کنی:

۱۰ — جمع‌بندی و توصیه‌های عملی

اگر هدف شما توسعه صادرات قیر است، پیشنهاد می‌کنم از این رویکرد استفاده کنید:

  1. ابتدا در قراردادهای کوتاه‌مدت و آزمایشی با روش‌های FOB یا CFR کار کن تا فرآیندها روان شوند.
  2. گواهی کیفیت و آنالیز را همیشه قبل از بارگیری آماده داشته باش و نمونه‌گیری استاندارد انجام بده.
  3. بسته‌بندی مناسب را براساس مشتری و بندر مقصد انتخاب کن — در بسیاری از بازارها بسته‌بندی بشکه‌ای پذیرش بیشتری دارد.
  4. برای کاهش ریسک قیمت، در قراردادهای بلندمدت بندی برای تعدیل قیمت (Price Variation) در نظر بگیر.
  5. از پلتفرم‌هایی مثل Vitfa و IranBitumenExport برای معرفی محصولاتت استفاده کن و لینک فروشگاه خودت را در پروفرما درج کن: bitumen6070.ir/shop.

اگر دوست داری من همین مقاله را به‌صورت صفحه آماده انتشار در وردپرس یا با نسخه انگلیسی (با اصطلاحات دقیق Incoterms و نمونه قرارداد) هم برات تولید کنم، بگو تا برات آماده کنم.

معرفی محصول در Vitfa — صفحه قیر